De minister van Binnenlandse zaken is ervan overtuigd dat het opschalen van de 184 politiezones de lokale politiewerking zou versterken. Een onderzoek van UGent en IDEA Consult in opdracht van de FOD BIZA, Algemene Directie Veiligheid en Preventie naar de ervaring van de negen al gefuseerde zones leert ons een aantal relevante lessen. Schaalvergroting blijkt effectief cruciaal om te komen tot voldoende robuuste organisaties, maar heeft ook gevolgen voor het personeel, de aansturing van de zone en de bestuurlijke context.

Versterkt immuunsysteem

Het resultaat van de fusie is heel sterk afhankelijk van de gemaakte keuzes. Zo zette een aantal van de gefuseerde politiezones sterk in op specialisatie en het aantrekken van expertise, anderen besteden meer aandacht aan het verbeteren van de ondersteunende diensten, terwijl een beperkt aandeel de focus legde op (financiële) efficiëntie.

De rode draad is dat de organisatie robuuster is en zo beter kan omgaan met schokken. Denk bijvoorbeeld aan het omgaan met onverwachte afwezigheden van personeelsleden of materiaalproblemen. Dit leidt in kleine zones al snel tot crisissituaties, terwijl grotere zones kunnen terugvallen op een ruimere poule van medewerkers. “Ook onvoorziene incidenten, evoluties in criminele feiten of situaties die een sterke specialisatie vereisen kunnen gemakkelijker en sneller worden opgelost”, aldus Jelle Janssens, professor criminologie UGent. “De grootste gefuseerde zones gaan zelfs nog een stap verder en nemen ook criminele feiten voor hun rekening die eigenlijk de zonegrenzen overschrijden, zoals drugssmokkel of cybercrime.”  

Een aantal bezorgheden rond fusie werden ook deels ontkracht. In vele gevallen blijft de wijkwerking wat ze is en verandert er ook niets aan het onthaal. Ook de betrokkenheid vanuit de lokale politiek is slechts in uitzonderlijke gevallen verminderd. Hoewel de directe impact van een fusie op burgers beperkt is, gaven wel bijna alle burgemeesters van gefuseerde politiezones aan dat door de fusie de dienstverlening verbeterd is.

Begrip voor de tegenstand

Fusie is geen oplossing op de korte termijn. De betrokken korpschefs geven aan ongeveer vijf jaar nodig te hebben om de belangrijkste operationele uitdagingen bij een fusie aan te pakken. Toch worstelen ook de zones die al langer dan vijf jaar op de nieuwe schaal functioneren met projectmatig werken, sterk leiderschap en het flexibel inzetten van personeel. De interne samenwerking loopt vaak minder goed dan voordien en wordt verder bemoeilijkt door de meestal nog gedecentraliseerde werking.

Er mag ook niet onderschat worden wat de impact op het personeel is. Hoewel de meeste politievakbonden vragende partij zijn voor een fusie, zijn medewerkers van gefuseerde politiezones kritisch over het effect op hun welzijn, het personeelsbeleid en de interne samenwerking. Deze bezorgdheden kunnen deels opgevangen worden door een goede aanpak van de fusie, maar slechts 1 op 5 van de bevraagde personeelsleden was positief over hun betrokkenheid tijdens het proces. In grotere organisaties zien we ook een hogere afwezigheidsfrequentie bij het personeel. Er is meer begeleiding en omkadering van medewerkers en leidinggevenden nodig bij schaalvergroting.

Ideale schaal

Door het ingrijpende veranderingsproces is fusie meestal “reculer pour mieux sauter”. Daarom raden we aan om meteen groot genoeg te gaan. Een organisatie tussen de 300 en 500 mensen wordt door de bevraagde ervaringsdeskundigen als een aanvaardbare vuistregel beschouwd. “Die omvang vereist wel dat er afstemming is met de bestuurlijke veranderingen in Vlaanderen, zoals fusies van gemeenten en de regiovorming,” benadrukt Valentijn Vanoeteren, onderzoeker bij IDEA Consult. “Grotere politiezones die bestaan uit tal van kleine lokale besturen of die de grenzen van de regiovorming ondoordacht overschrijden, komen de bestuurbaarheid niet ten goede.”

Lees het rapport hier.